1-gidrometallurgiya zavodi tashkil topganligining 60 yilligiga

1-gidrometallurgiya zavodining tashkil topishi Navoiy kon-metallurgiya kombinatining tarixi bilan chambarchas bog‘liq. Zavod bepoyon Qizilqum cho‘li bag‘rida asrlar davomida yashirinib yotgan yer osti boyliklarini o‘zlashtirish, hududda sanoat korxonalari, zamonaviy shaharlar barpo etilishining solnomasini boshlab berdi. 1964-yilning 4-dekabrida zavod ishga tushirildi.

Ana shundan buyon o‘tgan davrda korxona jamoasi fidokorona mehnati, yuksak professionallik darajasi, zimmasiga yuklatilgan vazifani bajarish mas’uliyatini chuqur anglagan holda samarali ishlarni amalga oshirmoqda hamda mahsulot ishlab chiqarishda barqaror o‘sish sur’atlarini ta’minlab kelmoqda. Nafaqat “Qizilqum” kon boshqarmasi, balki butun kombinatning ilg‘or bo‘linmalaridan bo‘lgan zavod ishchi-xizmatchilari, muhandis-texnik xodimlarining mahsulot turlari va hajmini oshirish, iqtisodiy samaradorlikka erishish yo‘lidagi izlanish va intilishlari, erishayotgan quvonchli yutuqlari Yangi O‘zbekiston va Navoiy kon-metallurgiya kombinati taraqqiyotiga munosib hissa bo‘lib qo‘shilmoqda.

Qutlug‘ sana kunlarida tarixga qaytib, korxonaning bunyod etilishi bilan bog‘liq jarayonlarni ta’kidlash o‘rinli bo‘ladi. Dastavval Markaziy ilmiy-tadqiqot laboratoriyasi va 1-sonli tajriba sexi qurilishi boshlangandi. 1962-yilning 6-martida uran tarkibli ma’dan ortilgan birinchi vagon sorbsion-ekstratsiya texnologiyasini sinab ko‘rish uchun yaratilgan tajriba sexiga olib kelinadi. Sexda kelgusi yilning oxirigacha zavodning ma’dan tayyorlashdan tayyor mahsulot ishlab chiqarishgacha barcha texnologik jarayonlari to‘liq ishlab chiqiladi. Bugun o‘sha unutilmas kunlarda ulkan maqsadlar bilan kunni tunga ulab mehnat qilgan, tashkilotchilik iste’dodini namoyish etgan, zavodning birinchi quruvchilariga g‘amxo‘rlik ko‘rsatib, murakkab ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘ygan va qisqa vaqtda mamlakat uchun zarur strategik mahsulot ishlab chiqarish majmuasini yaratishda bosh bo‘lgan rahbaru mutaxassislarning nomlarini e’tirof etish ham farz, ham qarzdir. Markaziy ilmiy-tadqiqot laboratoriyasi boshlig‘i Suren Petrosyan, 1-sonli tajriba sexining birinchi boshlig‘i Rostislav Simakov, sex texnologi Yevgeniy Lebedev, 1-sonli tajriba sexining boshlig‘i Yuriy Novikov, Markaziy ilmiy-tadqiqot laboratoriyasi muhandisi Lyudmila Lilboklar shular jumlasidandir. Zavod 1978-yilda “Ishlab chiqarish madaniyati va mehnatni tashkil etishda namunali” degan yuksak nomga sazovor bo‘ldi. Sohaning Sergey Vitkovskiy, Vladimir Kovalenko, Vitaliy Yevdokimov, Tetraz Gurdzibeyev kabi yetuk mutaxassislari turli davrlarda zavodda rahbarlik lavozimlarida ishlab, uning rivojiga arzigulik ulush qo‘shganlar.

Mustaqillik yillarida 1-gidrometallurgiya zavodida katta o‘zgarishlar sodir bo‘ldi. Uran tarkibli ma’danlarni qayta ishlash va uran chala oksidi ishlab chiqarish uchun qurilgan zavodda yillar davomida yangi texnologik liniyalar ishga tushirilib, ma’dan va eritmalarni qayta ishlash hajmi oshirib borildi. O‘tgan asrning to‘qsoninchi yillarida kombinatda uranni yer ostida tanlab eritish texnologiyasi tatbiq etilishi natijasida ko‘plab uskuna va jihozlarning ishlatilishi to‘xtatildi. Jamoa ma’danni qayta ishlashning asosiy zanjirini o‘zgartirib, yangi turdagi mahsulot – oltin ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yishga muvaffaq bo‘ldi.

Bu yerda “Muruntov” oltin konining balansdan tashqari ma’danlarini qayta ishlash boshlandi. Istiqlol yillarida zavodda amalga oshirilgan texnik va texnologik yangilanish, modernizatsiyalash oltin ma’danini qayta ishlashni 4,5 baravarga, oltinni yarim tayyor holatida ishlab chiqarishni 5 baravarga, uran chala oksidi ishlab chiqarish hajmini 5 baravarga oshirish imkonini berdi.

Bugungi kunda korxonada temir kuporosi eritmasi va tuzi, suyuq natriy silikati kabi mahsulotlar ham ishlab chiqarilmoqda. Zavod kombinat faoliyatining oltin ishlab chiqarish yo‘nalishi uchun ilg‘or texnologiyalarni ishlab chiqish va tatbiq etishning maydoni, desak mubolag‘a bo‘lmaydi. Ayni paytda zavodda 1 va 2-texnologik, konchilik va texnologik uskunalarni ta’mirlash sexlari, energouchastka, nazorat-o‘lchov asboblari va avtomatika uchastkasi, texnologik laboratoriya, ma’muriy-xo‘jalik xizmati, chiqindi saqlash bo‘linmalari faoliyat ko‘rsatyapti. 1-texnologik sexda “Qoraqo‘ton” konining murakkab va ishlanishi qiyin bo‘lgan ma’danlarini flotatsion boyitishda olinadigan flotatsion boyitmalar qayta ishlanadi. Sexning temir sulfat ishlab chiqarish bo‘linmasida 2-gidrometallurgiya zavodining tarkibida oltin bo‘lgan magnit fraksiyasini qayta ishlash bilan temir kuporosi eritmasi va tuzi olinadi. 2-texnologik sexda esa oltin ma’danli konlarning oksidlangan hamda “Qoraqo‘ton” koni ma’danlari qayta ishlanib, oltin yarim tayyor mahsulot holida ishlab chiqarilayapti.

“Qizilqum” kon boshqarmasining yirik va asosiy bo‘linmasi bo‘lgan 1-gidrometallurgiya zavodi jamoasi korxona tashkil topganligining 60 yilligini munosib mehnat sovg‘alari, rejalarni oshirib bajarish bilan kutib olyapti. Zavod mehnat ahli kombinatning yetakchi korxonalari safidan munosib o‘rin egallab, yutuqlarni yanada ko‘paytiradi.

Avazxon EZOZXONOV,

“Qizilqum” kon boshqarmasi direktori.